4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun “…can ve mal güvenliğini teminen, imar planına, fen, sanat ve sağlık kurallarına, standartlara uygun kaliteli yapı yapılması”nı amaçlar. Bu amaç doğrultusunda atılacak ilk adım zemin parametrelerinin gözlem ve deneyler ile irdelenmesi ve yapım aşamasında karşılaşılacak muhtemel sorunlara ışık tutmaktır.
Bu nedenle Bakanlığımızın 01 Ağustos 2013 tarihli ve 2013/23 sayılı genelgesinde (9.maddede) belirtildiği gibi zemin etüdü raporu hazırlama hizmeti veren firmaların “Zemin ve Temel Etüdü Raporunun hazırlanmasına ilişkin esaslar”a uygun olarak rapor hazırlamaları, yapı denetim firmaları statik proje ve uygulama denetçilerince hazırlanan bu raporların proje denetimi esnasında incelemeleri, ilgili idarelerce istisnasız tüm yapılarda bu esaslara uygun hazırlanmış zemin ve temel etüt raporlarının istenmesi gerekmektedir.
“Zemin ve Temel Etüdü Raporunun Hazırlanmasına İlişkin Esaslar”da zemin ve temel etütlerinin kapsam ve içeriğini belirleyen incelemeler, irdelemeler, hesaplar ve denetim yöntemleri yapı ve zemin koşullarının (1) az riskli, (2) normal riskli, (3) yüksek riskli olmasına göre 3 kategoride toplanır.
1.kategorideki etüdler, ilgili standartlara ve kabul görmüş yayınlara atıf yaparak sorunu çözebilecek bir mühendis tarafından yapılmalıdır. Bu etüdü yapanın inşaat mühendisi olmaması halinde yapıya ilişkin bilgi ve irdelemeler bir inşaat mühendisi ile birlikte yapılmalıdır. Kategori 2 ve 3 olarak tanımlanan etütlerin zemin ve temel mühendisliği konularında tecrübe sahibi ve tercihen lisans üstü eğitim görmüş ve bu konularda deneyim kazanmış inşaat mühendisleri veya böyle bir mühendisin sorumlu yönetiminde çalışan, bünyesinde tercihen jeoloji mühendisinin de bulunduğu bir ekip tarafından yapılması gerekir. Gerekli ve zorunlu hallerde, Kategori 3 için öngörülen Özel etüdleri yapacak ve/veya ekip sorumluluğunu üstlenecek inşaat mühendisi, zemin ve temel mühendisliği konularında lisans üstü öğrenim görme ve deneyim şartına ek olarak irdelenen konuya özgü özel alanda uzmanlaşmış bir inşaat mühendisi olmalıdır.
“Zemin ve Temel Etüdü Raporunun Hazırlanmasına İlişkin Esaslar” da zemin raporlarına dahil edilebilecek hususlar;
- Zemin tabakalarının belirlenmesi,
- Zeminlerin mukavemet özelliklerinin belirlenmesi,
- Zeminlerin deformasyon özelliklerinin belirlenmesi,
- Zemin profili boyunca boşluk suyu basıncının belirlenmesi,
- Permeabilitenin belirlenmesi,
- Zeminlerin sıkışabilirtiğinin belirlenmesi,
- Yeraltı suyunun zararlı etkilerinin tespiti,
- Zemin ıslah imkanlarının belirlenmesi vb. olarak sıralanmıştır.
Ayrıca raporun “Sonuç ve Öneriler” bölümünde;.
- Zemin koşullarının tanıtımı,
- Seçilen etüt kategorisi ve nedeni,
- Önerilen tasarım parametreleri,
- İnşaat sırasında karşılaşılacak muhtemel sorunların çözümü,
- İlerde karşılaşılacak muhtemel sorunlar ve bunlarla ilgili öneriler,
-Yüzeysel veya derin temel seçimi,
- Yüzeysel temellerde minimum temel derinliği, temel tipinin muhtemel oturmalara göre tespiti,
- Radyeler ve sürekli temellerde rijitlik önerisi,
- Temel betonarme projesinin hesap ve tasanmına imkan verecek öneri ve sayısal değerler,
- Derin temellerde, kazık tipi, kesiti ve boyunun irdelenmesi ve seçimi,
- Kazık yükleme deneyleri ile ilgili öneriler,
- Önerilen kazıkların düşey ve yatay yükler için muhtemel irdelemeleri,
- Kazık ve kazık başlıklarının hesap ve tasarımına imkan verecek öneri ve sayısal değerler,
- Zemin ıslahı gerekiyorsa ıslah türü ile ilgili açıklamalar,
- Özel tür iksa gerekip gerekmediği, özel tür iksalarm hesap ve tasarımına imkan verecek parametrik öneriler,
- Kazı işlerine esas kazı güçlüğü ve kazı sınıfı önerileri,
- Kazıdan çıkan zeminin dolgu vb. amaçla kullanılabilirliği ve koşullan,
- Özel drenaj ve yalıtım önerileri,
- Gerekli hallerde zeminin etki büyütmesi ve sıvılaşma riski ile ilgili açıklamalar, değerlendirmeler ve öneriler,
- Dinamik etkilere maruz temeller ile ilgili değerlendirmeler vb. hususlar yer almalıdır.
27 Ekim 2017 tarihli ve 30223 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Binalarda Su yalıtımı Yönetmeliği’nin “Tasarım Kuralları” başlıklı 9.maddesinin 1. fıkrası ile “Toprakla temas eden yüzeylerin (temeller, perde duvarlar, döşemeler ve benzeri) su yalıtımı tasarımı; binanın kullanım amacı ve yapısal özellikleri, temel tipi ve derinliği ile birlikte zemin ve temel etüt raporunda belirtilen zemin özellikleri (geçirgenlik, yer altı su seviyesi, zemin/suyun kimyasal özellikleri ve benzeri) ve mevsimsel olarak en yüksek yeraltı su seviyesi dikkate alınarak yapılır.” şeklinde tasarımlarda dikkat edilmesi gereken noktalar belirtilmiştir. Aynı yönetmeliğin 2.fıkrasında yer altı su seviyesinin üzerinde bulunan temel ve perdeler için su yalıtımı tasarımında geçirgenlik katsayı ile ilişkisinden bahsedilmiş olup 5.fıkrasında “Bodrumlu veya bodrumsuz tüm binalarda, uygulanan yalıtım önlemleri en az su basman seviyesine kadar yalıtım sürekliliği sağlanacak şekilde devam ettirilir.” İfadesi ile yalıtım sürekliliğinin sağlanması (bohçalama vb.)’nın gerekliliğine değinilmiştir.
Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliğinin “Proje Kontrol Formu” başlıklı Ek-3 Form-1 de denetimi üstlenilecek işin projelerinde asgari gereklilikler maddeler halinde sıralanmış olup; mimari projelerde “Bodrum duvarlarında ve temelde ısı ve su yalıtım sistemi açıklanmış” şeklindeki kontrol maddesine ve statik projelerde “Hesaplarda, zemin raporunda belirtilen parametreler kullanılmış- D grubu zeminler için, zemin emniyet gerilmesi ve kazıkların emniyetli taşıma gücü, deprem durumunda hesaplarda artırılmadan kullanılmış” şeklindeki kontrol maddelerine “EVET” görüşü verebilmek adına gerekli zemin etüdü incelemeleri yapılmalıdır. Mimari projelerde “bknz; yalıtım projesi” şeklinde ibare bulunmamalıdır.
Ayrıca Bakanlığımızca kazı güvenliği ve alınacak önlemlere ilişkin 2018/10 nolu genelge yayınlanmış olup, söz konusu genelge ekinde kazı çukurlarının desteklenmesi ile ilgili esaslar bulunmaktadır.
Aşağıdaki linkten genelgeye ulaşabilirsiniz:
http://sgb.csb.gov.tr/mevzuat/dosyalar/r_20180831165410971_83bb4633-031f-45af-a0dc-b8372d15bdc7.pdf
