Ar-Ge: 7- Muhtemel Deprem Senaryolarının Ve Önlemlerinin Araştırılması (Eler Deprem Kayıp Tahmin Programı)
18 Nisan 2017
Ülkemizin jeolojik, jeomorfolojik yapısı ve sahip olduğu iklimsel özellikleri nedeniyle büyük can ve mal kaybına yol açan doğal afetler ile çok sık karşılaşılmaktadır. Bu kapsamda ilimiz de afetler konusunda hassas bir konumda bulunmaktadır.
İlimiz 1. derecede tehlikeli deprem bölgesindedir. Kuzey Anadolu Fay Sistemi’nin Marmara’daki kuzey kolunun üzerindedir.
Geçen yıl başladığımız Deprem sonrası oluşabilecek hasar dağılımını ve can kayıplarını en kısa sürede öngörerek etkin müdahalede bulunulması ve ilgili kurumlarla koordinasyon içerisinde etkin bir afet planı yapılmasını sağlayacak ELER Deprem Kayıp Tahmin Programı Projemizde oldukça önemli mesafe kat ettik. Bu kapsamda, depremin toplum üzerindeki fiziksel, sosyal ve ekonomik sonuçlarının analiz edilmesi hususu da amaçlanmıştır. Bu proje JRA3 çalışma paketi içerisinde Boğaziçi Üniversitesi KRDAE Deprem Mühendisliği Anabilim Dalında geliştirilmiştir. ELER programının temel amacı, depremden etkilenen yerleşim yerlerini, buralardaki tahmini hasarlı bina, ölü ve yaralı sayısı, acil barınma ve beslenme ihtiyacı hakkında harita ve bilgi üretmektir. Bu bilgiler afet sonrasında ilgili makamlara iletilerek, afet sonrasında olay yerlerine anında müdahale edilmesine imkan vermektedir. ELER programı aşağıdaki genel adımları kapsar;
- Verilen deprem büyüklüğü ve merkez üssü bilgisiyle, belirli bir alanın yer hareketi tahmin denklemleri ile seçilen yer hareketlerinin parametrelerinin mekânsal dağılım tahmini ve enine dalga hız dağılım ve diğer alan tanımlayıcılarının kullanılması,
- Varsa, teorik tahminlerin iyileştirilmesi ve sapma ayarı için ampirik kuvvetli yer hareketi verilerinin birleştirilmesi,
- insan yapılı çevrenin envanter durumu ile orantılı olan farklı gelişmişlik seviyesindeki bina hasar ve yaralı insan tahmininin yapılmasına,
- bina hasarlarından kaynaklanan doğrudan ekonomik kaybın tahminine,
- kentsel boru hatları hasarı tespitinin yapılmasına olanak sağlar.
ELER programı iki modül içerir: Tehlike belirleme modülü (Hazard Assessment Module) ve zarar belirleme modülü (Loss Assessment Module). Tehlike belirleme modülü, yer hareketi tahmin denklemlerini, yoğunluk ve yer hareketi paremetreleri arasındaki ilişkiyi ve arazi durumu bilgisini kullanarak tahmini zemin hareketi ve yoğunluk dağılımlarını içermektedir. Zarar belirleme modülü ise tehlike belirleme modülünden aldığı zemin hareketi ve yoğunluk dağılımı verilerini, veri tabanında bulunan demografik ve bina envanteri bilgileri ile birleştirmektedir. Bu modül tahmini bina zarar ve kayıpların bulunması için 3 seviye (Level 0, Level 1 ve Level 2) içerir. ELER yazılımındaki her iki seviyedeki analizler (Level 0 ve Level 1) yoğunluk dağılımları elde edilmesine ve toplam kayıp sayısının bulunmasına dayanmaktadır. Level 0 analizi, bölgesel yer hareketi azalım ilişkileri ve PGV ve PGA’ya dayalı olan azalım ilişkisi ile yoğunluk korelasyonu temel parametreleri için yoğunluk dağılım hesaplamasını kullanır. Level 2 analizi, özellikle kentsel alanlardaki deprem kaybı değerlendirmesi (bina hasar ve can kaybı) için tasarlanmıştır. Yazılım veri tabanı bütün bina sınıflandırması için bina kapasitesi ve analitik kırılganlık parametrelerini içerir. Ayrıca Level 2, deprem sigorta uygulamaları için tamir-maliyet tahminleri ve özel araştırmalar ile doğrudan parasal kayıpların hesaplanmasını da sağlamaktadır. Kısaca Level 2 analizi, temelinde kentsel alanlardaki deprem kaybının değerlendirilmesi (bina hasar, can kaybı ve ekonomik kayıplar) için tasarlanmıştır.
Projenin girdi ihtiyacını sağlayıp yapı stoku envanteri oluşturmak için Alt Yapı ve Kentsel Dönüşüm Genel Müdürlüğü verileri, Yalova ili merkez ve ilçe belediyelerinden alınan veriler, İl Nüfus Müdürlüğü’nden alınan veriler kullanılmaktadır. Bu veriler kullanılarak oluşturulan Yapı Stoku Envanterinde İlimizdeki her bina ile ilgili inşaat bilgileri, her binanın koordinatları ve binalarda yaşayan kişi sayısı ile ilgili veriler bulunmaktadır. Şu anda il merkezindeki 4 mahalle için Yapı Stoku Envanteri oluşturuldu. 2 mahalle için Yapı Stoku Envanterinde yer alan verilerinin programa girişi yapıldı.
Proje ile ilgili olarak Sakarya Üniversitesinden alanında yetkin hocalarımızla biraya gelindi. Sakarya Üniversitesi Afet Yönetim Uygulama ve Araştırma Merkezi Jeofizik Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Utkucu ve Doç. Dr. Ahmet Doğan ile ELER (Earthguake Loss Estimation Routine) programı ve Türkiye’deki deprem gerçeği konusunda fikir alışverişinde bulunuldu.
Çalışma ekibimizle Boğaziçi Üniversitesi Deprem Araştırma Enstitüsünü de ziyaret edildi. Prof. Dr. Mustafa Erdik, Prof. Dr. Eser Çaktı, Yard. Doç. Dr. Karin Şeşetyan’ın da katılımıyla düzenlenen toplantıda değerli hocalarımızla İl Müdürlüğü olarak Yalova İlini afetlere hazır bir konuma getirmek için yaptığımız çalışmaları ve bu çalışmalarda hangi aşamada olduğumuz anlatıldı. ELER deprem hasar tahmin programı ile ilgili çalışmamızı tamamlayıp afete hızlı müdahalede sıkıntı yaşamadan can ve mal kayıplarını en aza indirgemenin öncelikli hedefimiz olduğunu hocalarımızla paylaştık.
25 Mayıs 2017 tarihinde İl Müdürlüğümüzün katılımı ile Yalova için İL Afet Acil Durum Müdürlüğünde Muhtemel Deprem Senaryolarının ve Önlemlerinin Araştırılması (ELER Deprem Kayıp Tahmin Programı) konulu çalışmamızdan elde edilecek verilerle bir tatbikat senaryosu oluşturulacaktır. ELER projesinin tamamlanmasıyla muhtemel bir deprem sonrası oluşabilecek hasar dağılımını ve can kayıplarını en kısa sürede öngörmeyi hedeflemekteyiz. ELER Deprem Kayıp Tahmin Programı ile belirlenen bir bölgede yaratacağımız senaryo bazlı bir deprem ile ortaya çıkacak yıkım ve kayıpların sonucu Tatbikat senaryomuz içinde değerlendirilecektir. Tatbikat senaryosu olarak belirlenen Mahallerimizde 6.0 büyüklüğünde bir deprem meydana geldiği, depreme bağlı ikincil afetlerin yaşanması kurgulanarak hazırlanan senaryo akışı içinde kendisine görev düşen her bir hizmet grubuna sorular sorulup, yöneltilen soruların ve yaşanan afet ve acil durumlara karşı aldıkları aksiyonları içeren cevaplar değerlendirilecektir.
